Czy twoje pieniądze będą bezpieczne?

Czym jest fundusz inwestycyjny wyjaśniłem w pierwszym wpisie w sekcji ABC FUNDUSZY: Co to jest fundusz inwestycyjny

Wiesz więc, że jedną z dostępnych na rynku form oszczędzania, którego majątek tworzony jest z wpłat uczestników funduszu.

Bardzo mało osób zdaje sobie sprawę z tego, że oszczędzający nie tylko tworzą fundusz, ale również przez cały czas gromadzenia w nim oszczędności pozostają jedynymi właścicielami jego majątku.

Na ogół myślimy, że to instytucja finansowa jest właścicielem wniesionych przez nas pieniędzy jako depozyt lub jako lokata kapitału. Tak jest rzeczywiście, w większości przypadków: w banku, który otwiera nam rachunek (depozyt) bankowy, a także w zakładzie ubezpieczeniowym, gdy wykupujemy polisę. Wpłacane do tych podmiotów oszczędności stają się częścią aktywów tychże instytucji, częścią ich majątku.

Czy ważne jest czyją pozostają własnością powierzane oszczędności?

W pewnych okolicznościach nawet bardzo: wtedy gdy instytucja finansowa, której zaufamy ogłasza upadłość – gdy przestaje być wypłacalna. W takiej sytuacji kluczowa staje się odpowiedź na pytanie – Co się stanie z powierzonymi oszczędnościami? Czy zostaną one nam zwrócone? Jeżeli tak to w jakiej części i skąd będą pochodziły środki na ich wypłatę?

Jeżeli oszczędności są traktowane jako część majątku instytucji finansowej, która ogłasza upadłość, to możesz mieć kłopoty z odzyskaniem nominalnej wartości powierzanych pieniędzy, nie mówiąc już o zyskach. Na ewentualność takiej sytuacji są tworzone odpowiednie rezerwy finansowane przez wszystkie instytucje finansowe danego typu – wszystkie banki lub przez wszystkie zakłady ubezpieczeniowe. Takie rezerwy nazywamy funduszami gwarancyjnymi.

A jak rozwiązano kwestię bezpieczeństwa twoich oszczędności w funduszu inwestycyjnym? Tutaj obowiązują zupełnie inne zasady zabezpieczające ciebie przed ewentualną upadłością firmy – towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI).

TFI podobnie jak każda inna instytucja finansowa może przestać być wypłacalną, jednak w tym przypadku twoje oszczędności znajdujące się w funduszu inwestycyjnym nie mogą być przedmiotem roszczeń wierzycieli towarzystwa. Z jakiego powodu? Wynika to właśnie z tego, że majątek – aktywa funduszu inwestycyjnego – nie jest częścią aktywów firmy zarządzającej, tak jak np. ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy częścią aktywów firmy ubezpieczeniowej, ale stanowi odrębny „twór prawny”.

Osobowość prawna funduszu i wynikające z tego konsekwencje

Charakterystyczną cechą funduszu inwestycyjnego, który de facto, nie jest niczym innym jak określoną masą majątkową lokowaną w określony sposób przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, jest to, że ma on osobowość prawną. Musisz wiedzieć, że jest to bardzo nietypowa osoba prawna: nie jest to ani podmiot prowadzący działalność gospodarczą w formie spółki ani żadna fundacja, tylko odrębny typ osoby prawnej, właśnie fundusz inwestycyjny.
Może to wydawać się bardzo dziwacznym rozwiązaniem – nadanie osobowość prawnej masie majątkowej – jednak w tym przypadku chodzi wyłącznie o skutki tego rozwiązania dla osób oszczędzających, dla ciebie jako uczestnika funduszu: o rozdzielenie aktywów funduszu (oszczędności uczestników w nim ulokowanym) od majątku firmy zarządzającej prowadzącej klasyczną działalność gospodarczą.

Lokując oszczędności w formie funduszu inwestycyjnego nie ponosisz ryzyka upadłości podmiotu zarządzającego, gdyż fundusz stanowi odrębną osobę prawną.

Majątek funduszu składa się z tzw. lokat funduszu, czyli przede wszystkim z papierów wartościowych notowanych na giełdzie (dopuszczonych do publicznego obrotu) oraz w mniejszej części z innych praw majątkowych. Będą to przede wszystkim akcje, obligacje, bony skarbowe oraz w niewielkiej części krótkoterminowe depozyty bankowe. W zależności od obranego przez dany fundusz celu inwestycyjnego i przyjętych zasad polityki inwestycyjnej – sposobu realizacji tego celu, możesz pomnażać oszczędności w: funduszach akcji – przyjmujących za cel długoterminowy wzrost wartości aktywów, w których dominującą lokatą są akcje (nawet ponad 90% aktywów), funduszach mieszanych – które zakładają osiągnięcie podobnego celu inwestycyjnego (długoterminowy wzrost wartości aktywów) ale przy ponoszeniu mniejszego ryzyka inwestycyjnego, w których akcje stanowią około 50% aktywów (w funduszach zrównoważonych) lub około 30% (w funduszach stabilnego wzrostu); funduszach obligacji – gdzie dominującymi w aktywach są obligacje (oraz w mniejszej części bony skarbowe) a także funduszach pieniężnych – przyjmujących jako cel inwestycyjny zachowanie realnej wartości aktywów i dobierające do aktywów instrumenty rynku pieniężnego, czyli przede wszystkim bony skarbowe i krótkoterminowe depozyty bankowe.

Do kogo należy majątek funduszu?

Fundusz jako osoba prawna, jest podzielony na udziały. Uczestnicy danego funduszu, nie nabywają bezpośrednio lokat funduszu, np. w funduszu akcji, akcji kilkudziesięciu spółek stanowiących aktywa funduszu. Następuje to w sposób pośredni, właśnie poprzez nabycie udziałów funduszu. Za wniesioną kwotę pieniędzy otrzymasz określoną liczbę jego udziałów, które w funduszach inwestycyjnych otwartych noszą nazwę jednostek uczestnictwa – gdyż stanowią potwierdzenie twojego uczestnictwa w funduszu.

Ponieważ aktywa funduszu są podzielone na jednostki uczestnictwa, które są w posiadaniu uczestników danego funduszu, pośrednio majątek funduszu należy do osób oszczędzających.

Tags: aktywa funduszy, bezpieczeństwo pieniędzy, osobowość prawna